HAKLARIMIZ

Kimlik kontrolüne karşı çıkmak mantıklı bir seçim değildir. Her an kimlik kontrolü uygulamak için bir neden bulunabilir, öyle ki Türkiye’nin gündemi, bu duruma pek yardımcı olmuyor; kör terörizm, iç güvenlik paketi, uyuşturucu eylem planı veya seçim dönemleri, ‘Huzur’ operasyonları..

Polis memuru kendini tanıtmalıdır ve polis kimliğini göstermekle yükümlüdür. Ne durumda olursan ol, yanında telefon/adres karnesi veya her hangi bir kesici alet (küçük çakı dahil) bulundurmamaya özen göster. Her an kimliğini belgeleyebilir durumda olmalısın ve optimum şartlarda, avukatının adı, soyadı ve telefon numarası bulunan bir kağıt parçası (=kartvizit).

Uygulamada kimlik sorma, arama ve el koyma yetkileri çoğunlukla bir arada kullanılır. Kolluğun önleyici yetkileri arasında temel hak ve özgürlüklere en az müdahale edici mahiyette olanı kimlik sorma yetkisidir. Önleyici mahiyetteki kimlik sorma yetkisinin, şüphenin doğması ve yoğunlaşmasıyla adli nitelikli yakalama, el koyma ve hatta kimlik tespitine gidebilecek süreci başlatması mümkündür.

Ancak, önleme amacıyla gerçekleştirilen kimlik sorma işleminin, arama işlemiyle ilgisi bulunmamaktadır. Kişi, kimliğini göstermezse yakalanarak gözaltı birimine götürülür. Bu durum kolluğa, kişinin üstünü delil elde etmek için arama yetkisini vermez. (Aralık 2014 – İç Güvenlik Paketi ve temmuz 2016 – OHAL, özellikle bu konuda sorun yaratmaktadır.)

Kişiye isim ve adres sorulmasını, kendi isteğiyle gösterdiği kimlik belgesine bakılmasını aşan her hareket (hareket özgürlüğünü kısıtlaması nedeniyle) yakalamadır.

Senaryo karmaşık görünse bile soğuk kanlı, kibar fakat istikrarlı davranmalısın. Bu uygulamanın, şiddet ve kin içersinde gerçekleşmesi için geçerli bir neden yoktur.

-ANA-yasamız :

Yakalanan kişinin hakkındaki işlemlerin tamamlanması amacıyla, yetkili hakimin karşısına çıkarılmasına veya salıverilmesine kadar kanuni süre içinde sağlığına zarar vermeyecek şekilde özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanıp alıkonulmasına gözaltına alınma denir.

Suçüstü bir fiilden dolayı veya ön soruşturma kapsamında, olay veya ele geçirilen objeler ve belgeler hakkında, polis bilgi edinmek için ilgili kişileri tanık dinleme ve soruşturma amacında çağarabilir. Fakat gözaltı uygulanması için kişi hakkında geçerli fiili bir suç veya deliller bulunmalıdır.

Şahit

İfade süresini aşmadıkça, şahit(ler) daha fazla bir zaman ele alıkonulamaz, gözaltı söz konusu değildir.

Süre

Sana isnat edilen suçu yalnız ya da bir başkası ile işlediğin isnat ediliyorsa, 12 saati yol süresi olmak üzere en fazla 36 saat gözaltında kalırsın(-ız). Eğer suçu örgütlü bir şekilde işlediğin isnat ediliyorsa bu durumda da en fazla 4 gün gözaltında kalabilirsin. Fransa’da ise ‘gözaltı süresi 24 saattir ve cumhuriyet savcısı isteği üzerine 24 saat daha uzatılabilir. Psikotropik madde yasası kapsamında, gözaltı süresi 96 saati geçmez.

Haklar

Ceza Muhakemeleri Kanunu’na göre kolluk (polis, jandarma, sahil güvenlik ve benzeri) güçleri, yakalanan kişiye gerekli tedbirleri aldıktan sonra, kanuni haklarını derhal bildirmek zorundadır :

• Cumhuriyet savcısının emriyle bir yakınına veya belirlediği bir kişiye gecikmeksizin haber verme hakkı.

• Bir doktor tarafından muayene edilme hakkına sahipsin. Gözaltını süresinin uzatıldığı durumlarda günde 1 defa bir doktor tarafından yeniden muayene edilme hakkına sahipsin. Bu talepler ebeveynlerin, vasiniz veya emanet edildiğiniz kişi tarafından da yapılabilir…Vücut içinde arama, sadece doktor tarafından gerçekleşebilir. Yaralı olma halinde, Giriş Doktor Raporu elde edilmelidir. Gözaltı sırasında polisler tarafından şiddete mağdur kalırsan, şikayetçi olman gerekiyor, gözaltı sonunda bu konuda ifade vermelisin. Raporları karşılaştırabilmek için (gözaltında şiddeti belirlemek için), tekrar bir doktor muayenesinden geçmelisin.

• Avukat atama hakkı. [FR- Fransa’da, madde ile bağlantılı olaylarda, gözaltı başladığı andan itibaren avukatınla ancak 72 saat sonra görüşebilme hakkın vardır ve bu süre 30 dakikayı geçmez..Aslında gözaltında ilk dakikalarında avukatının gelmesini isteyebilirsin, fakat avukatı polisin çağırması gerekmektedir, avukatını ailen çağırır ise, seninle görüşme hakkına sahip değildir.]

• Sorgulama sırasında sessiz kalma hakkı. Bu hak mevzuatta olsa bile, hatırlatılmaz (fakat yine de sorulara açıklık getirilmesini isteyebilirsin). Aslında sadece kimlik bilgilerini ve gelir kaynaklarını açıklamak zorunluluğun vardır. Aleyhine olan sorulara cevap vermeyebilirsin hatta ‘söyleyecek bir şey yok’ diyebilirsin. Polis baskı veya şantaj uygulayabilir (“her şeyi anlatırsan, serbest kalırsın”, “arkadaşın bize her şeyi itiraf etti”). Cevap vermemek bir suç teşkil etmez.

Gözaltı sırasında gerçekleşen tüm olaylar ifade tutanağına yazılır; sorgulama ve dinlenme süreleri, yemek molası saatleri yazılması mecburidir.

İfade tutanağını imzalamadan dikkatlice okumalısın ve her hangi bir değişiklik (kelime, terim,..) gerektiriyor ise, ihmal etme, ısrarlı davran. İfade tutanağına anlaşmazlığı yazdırmak, imzalamamaktan daha iyidir. [FR- Fransa’da imzalanmamış bir tutanak, geçerlidir]

Yemek

Otomatik olarak «sağkalım sekmeleri» dağıtılır. Özel bir diyet dilemediğiniz sürece bedavadır.

Gözaltı sonucunda, ya serbest bırakılma kararı, ya da Cumhuriyet savcısı ile karşı karşıya gelirsin. Bu kişi seni dinler ve tutuklama veya tutuklamama kararını verir. Bu durumda 3 farklı senaryo gelişir :

* Hakim karşısına çıkıp veya çıkmadan, veya adli kontrolünde, serbest bırakılmak, bu durumda yine de polis ile tekrar görüşmen gerekebilir.

Son 2 senaryo, 2014’ten bu yana Türkiye’de değişik haller aldı, hatta OHAL nedeniyle gergin sahnelerle sonuçlanma ihtimali yüksek olduğundan, bundan sonrasının hukuksal prosedürler açısından nasıl geliştiği hakkında bir avukat aracılığı ile bilgilenmelisin.. farklı bölgelerde, farklı kararlar sonucunda OHAL kurallarına ek düzenlemeler yürürlükte olabilir.