TRAFİKTE GÜVENLİK

Parti’ye ulaşmak için arabaya ihtiyacın olmaması biraz zor, pilot koltuğunda oturan arkadaşının sorumlulukların çoğunluğunu üstlenmiş olsa da, yolculara da düşen bir pay vardır. ‘arabayı süren, alkol içmemiş olandır’ gibi mesajlar, yolcularda madde tüketimini sorumluluk dışı limitlere gelmesini sağlamaktan başka bir şey yapmamaktadır.

Pilot ne kadar ayık olursa olsun, arabanın içindeki arkadaşları full kopmuş durumda ve kontrol dışı çıkmış hareketlerde bulunuyorlar ise, kazanın da pek uzak olmadığını düşünebiliriz.

Araba kullanmak, konsantrasyon ve psikolojik-fiziksel denge gerektiren bir etkinliktir. Pilot, tüm hislerine her an hakim olmak zorunluluğundadır. Buna rağmen, motorlu taşıtları sürme tarzını diğer faktörler de etkiler : taşıtın, yolun ve havanın genel durumu, pilotun (yorgunluk, stres,..) ve yolcuların (hareketlilik, uyku,..) davanışları gibi.. Yasal ve yasak psikoaktif madde tüketiminin getirdiği etkiler de ekleyebileceğimiz önemli risk faktörlerindendir.

Riskli davranışları teşvikleyen ve partilerde karşılaşılan başlıca senaryolar :

• Arabanın alabileceğinden fazla yolcu taşıyorsun. Eko yolculuk (yolpaylaşımı) yapmak hepimiz için çok yararlı olabilir fakat pilotun görüş açısını azaltır. Güvenlik kemeri olmayan koltuklarda yolcu taşımak, aracın ani hareket etmesinden yolcuların yaralanma tehlikesi yaşayabilir ve trafik kurallarına aykırıdır.

• Sadece öndeki arabayı takip ederek, konvoy formasyonunda araba kullanmak bile tehlikeli olabilir. En yavaş araba önde bulunmalıdır. En iyi teknik, bir randevu noktası belirlemektir, yanında yol haritası bulundurmak ve yol çizelgesini iyi hazırlamaktır.

• Arabayı diktatör bir şoför sürüyorsa. Genel olarak kural pilota güvenmektir. Fakat aynı zamanda, önemli riskler aldığını gözlemler isen (hız limiti, tehlikeli sollama,..), şoförü ikaz etmelisin hatta bu koşullarda yola devam etmemelisin. Bazen ehliyeti olmayanların ‘sözü geçmez’ gibi karşılık verenler olsa bile düşüncenizi duyurmakta yılmayın.

• Görünüşe bakılırsa, pilot arabayı sürebilecek durumda değil. Yorgun, hasta veya leyla..yeni bir pilot seçmek daha mantıklıdır ve mümkün değil ise yolculuğa devam etmemelisin. Bazı senaryolarda, arkadaşının araba kullanması çok tehlikeli görünüyorsa ve direksiyonu almaması için ikna edemiyorsan, anahtarlarına el koymak geçerli bir çözüm olabilir.

• Yolcular pilotu desteklemiyorsa. Gidiş yolunda, yolcular full kopuş mantığındadır ve pilotun dikkatinin azalmasına yol açabilecek kadar öforik olurlar. Dönüşte ise yolcuların hepsi uyur ve pilotun uyuya kalma riski yükselir. Otobana çıkıldığında ise hız limiti yüksek olsa bile, monoton bir ortam olduğundan pilotun uyuklama riski önemlidir. Bu nedenle pilot, arabanın içindeki ortamın sakinleşmesi için müdahale etmekte tereddüt etmemelidir veya tam tersine, yolculardan birinin kendisiyle konuşmasını isteme hakkına sahiptir. Dayanışma önemli bir konudur.

Bazı durumlarda, yolda riskleri önleyen unsurlardan en önemlisi iyi bir ko-pilotun olmasıdır. *GPS ve haritaya bakan, telefona cevap veren, arka koltuktan pilot için su şişesi, meyve,..konuşmalarda ona eşlik eden ko-pilottur.
Diğer senaryolar daha tehlikeli görünebilir, mantıklı davranmaya özen göster !

Trafik kazaları 15-25 yaş grubu gençlerde ölüm nedeni olarak önde gelmektedir ve trafik kazalarının 1/4’i madde tüketimi ile bağlantılıdır.
Madde tüketmiş halde motorlu vasıta sürmek, ölümcül bir kazadan sorumlu veya kazaya –kurba.n– olma riskini önemli şekilde yükseltir. Trafik kazaları sonrası uygulanan kan testlerinden oluşan istatistikler : risk, kenevir 2’ye, kokain 4’e, alkol ile 8’e katlanır ve madde karışımı durumlarında daha da yüksektir.

Direksiyon başındayken gözlerin, ellerin ve ayakların arabayı idare eder fakat hepsi beyninin hükmü altındadır. Güvenli şartlarda araba sürmek için müteyakkız olmalısın ve ortamın çok hızlı geliştiği trafikte aniden reaksiyon yaratabilecek enerjiye sahip olmalısın. Tüketim şekli ne olursa olsun (sniff, ateşleme, enjeksiyon,..), maddeler kan yoluyla beynine ulaşır ve beynin genel işlem mekanizmasını etkiler. Bu durumda, kronik tüketiciler için de, direksiyon başına geçmek risklidir.
Hangi madde olursa olsun, tükettiğin takdirde, araba kullanma tarzını kesinlikle etkileyecektir :

• Rahatlacılar (alkol, eroin ve diğer opiyatlar, bazı ilaçlar..). Bu durumda, bilgi beynine geç ulaşır, hatta azalır veya deformasyona uğrar. Reflekslerin azalır. Aynı zamanda uyuklama riski vardır!

• Uyarıcılar (kokain, amfetamin, mdma, energy drinks, kahve, bazı ilaçlar,..). Reflekslerin ve dikkatinin daha güçlü olduğu düşüncesine kapılabilirsin, bu durumda kendine güvenin yükselir ve riskli davranışlarda bulunabilirsin, çünkü sen ‘yanılmaz’ birisin..Uykusuzluktan dolayı, saldırganlık ve yorgunluk yaratabilir. Uzun bir dönem oturmaktan ve aracın pedalları üzerinde sabit bir basınç uygulamaktan, kramp riski gerçektir.

• Halüsinojenler (kenevir, LSD, ketamin, diğer bitkiler..). Halüsinojen maddeler tüm hislerini ve zaman kavramını değiştirir. Aniden yolun üzerinde bir engel olduğunu varsayabilir, hız duygusunu hissetmeyebilirsin..Özellikle kenevir, perspektifini değiştirir, dikkatini ve konsantrasyonunu azaltır, reflekslerini ve kas gücünü düşürür..

Ehliyet türüne bağlı, şoförün taşıyabilir yolcu sayısı bellidir. B Ehliyeti ile maksimum 8 yolcu taşımak mümkündür fakat yolcu koltuklarının kurallara uygun olması şarttır (emniyet kemeri, omologasiyon,..) ve aracın sigortasında belirtilmiş olmalıdır.

Polis güçleri ve jandarma, yaralı veya ölümle sonuçlanan kazalar sonrası, sürücüler üzerinde sistematik olarak kan testi uygular. Aynı zamanda trafikte herhangi bir kabahat etmemiş olsan dahi, saliver (tükürük), üriner (idrar) veya kan testi uygulamak yasaldır.

Başta temel yasalarla uyum sağlanması ve uygulamada ortaya çıkan sorunların aşılması amacıyla 24/05/2013 tarihinde kabul edilen 6487 sayılı “Bazı Kanunlar ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” un 19.maddesiyle 2918 sayılı Kara Yolları Trafik Kanunu, 48 inci maddesi başlığı ile birlikte değiştirilmiştir. Belirtmek gerekir ki, yeni yasal değişiklik kimi konularda kolluğunun elini güçlendirse de , yüksek yargı organları tarafından verilecek uygulama birliğini sağlamaya yönelik içtihatlara kadar yeni tartışmaların ve farklı uygulamaların devam edeceğini; hatta 48.maddenin kimi hükümlerinin Anayasa ve AİHS’ye aykırılığının gündeme gelebilir fakat Türkiye’de uygulanan “uyuşturucu eylem planı’ ile sürdürülecek olan politikayı tahmin edebiliriz. 6487 Sayılı Kanun ile 2918 sayılı Kanunun 48 inci maddesi başlığı ile birlikte şu şekilde değiştirilmiştir:

“Alkol, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin etkisi altında araç sürme yasağı” Madde 48- Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri almış olan sürücüler ile alkollü olan sürücülerin kara yolunda araç sürmeleri yasaktır.

Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin kullanılıp kullanılmadığı ya da alkolün kandaki miktarını tespit amacıyla, kollukça teknik cihazlar kullanılır.
Kişinin yaralanmalı veya ölümlü ya da kollukça müdahil olunan maddi hasarlı trafik kazasına karışması hâlinde, ikinci fıkrada belirtilen muayeneye tabi tutulması zorunludur. Teknik cihaz ile yapılan ölçüme itiraz eden veya bu cihaz ile ölçüm yapılmasına müsaade etmeyen bu sürücüler, en yakın adli tıp kurumuna veya adli tabipliğe veya Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık kuruluşlarına götürülerek uyuşturucu veya uyarıcı madde ya da alkol tespitinde kullanılmak üzere vücutlarından kan, tükürük veya idrar gibi örnekler alınır. Bu işlem bakımından 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 75 inci maddesi hükümleri, beşinci fıkrası hariç olmak üzere uygulanır.
Trafik kazası sonucunda kişinin ölmesi veya teknik cihaza üfleyemeyecek kadar yaralanmış olması hâlinde, üçüncü fıkra hükümlerine göre bu kişilerden kan, tükürük veya idrar gibi örnekler alınır.

Yapılan tespit sonucunda, 0.50 promilin üzerinde alkollü olarak araç kullandığı tespit edilen sürücüler hakkında, fiili bir suç oluştursa bile, 700 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgesi altı ay süreyle geri alınır. Hususi otomobil dışındaki araçları alkollü olarak kullanan sürücüler bakımından promil alt sınırı 0.21 olarak uygulanır. Alkollü olarak araç kullanma nedeniyle sürücü belgesi geri alınan kişiye, son ihlalin gerçekleştiği tarihten itibaren geriye doğru beş yıl içinde; ikinci defasında 877 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgeleri iki yıl süreyle, üç veya üçten fazlasında ise, 1.407 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgeleri her seferinde beşer yıl süreyle geri alınır. Sürücü belgelerinin herhangi bir nedenle geçici olarak geri alınmış olması hâlinde belirtilen süreler, geçici alma süresinin bitiminde başlar.

Yapılan tespit sonucunda, 1.00 promilin üzerinde alkollü olduğu tespit edilen sürücüler hakkında ayrıca Türk Ceza Kanununun 179. maddesinin 3. fıkrası hükümleri uygulanır. Hususi otomobil sürücüleri bakımından 0.50 promilin, diğer araç sürücüleri bakımından 0.20 promilin üzerinde alkollü olan sürücülerin trafik kazasına sebebiyet vermesi hâlinde, ayrıca Türk Ceza Kanununun ilgili hükümleri uygulanır.

Uyuşturucu veya uyarıcı madde aldığı tespit edilen sürücülere 4119 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgesi beş yıl süreyle geri alınır. Bu kişiler hakkında ayrıca Türk Ceza Kanunu hükümleri uygulanır.

Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin kullanılıp kullanılmadığı ya da alkolün kandaki miktarını tespit amacıyla, kollukça teknik cihazlar kullanılmasını kabul etmeyen sürücülere 2288₺ idari para cezası verilir ve sürücü belgesi iki yıl süreyle geri alınır.
*Sürücünün uyuşturucu veya uyarıcı madde kullandığından şüphe edilmesi halinde 5271 sayılı Kanunun adli kolluğa ilişkin hükümleri uygulanır.

Alkollü olarak araç kullanması nedeniyle son ihlalin gerçekleştiği tarihten itibaren geriye doğru beş yıl içinde sürücü belgeleri ikinci defa geri alınan sürücüler Sağlık Bakanlığınca, usul ve esasları İçişleri, Milli Eğitim ve Sağlık bakanlıklarınca çıkarılacak yönetmelikte gösterilen sürücü davranışlarını geliştirme eğitimine; üç veya üçten fazla geri alınan sürücüler ise psiko-teknik değerlendirmeye ve psikiyatri uzmanının muayenesine tabi tutulurlar.

Sürücü belgelerinin geçici geri alma işlemleri bu Kanunun 6. maddesinde sayılan görevliler tarafından yapılır. Bu madde hükümlerine göre geri alınan sürücü belgesinin iade edilebilmesi için; ilgili kişi hakkında trafik kurallarına aykırılık dolayısıyla bu kanun hükümlerine göre verilmiş olan idari para cezalarının tamamının tahsil edilmiş olması; uyuşturucu veya uyarıcı madde alması nedeniyle sürücü belgesi geri alınanların ayrıca sürücü olmasında sakınca bulunmadığına dair resmi sağlık kurumlarından alınmış sağlık kurulu raporunun ibraz edilmesi şarttır. Alkol, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin tespiti için kullanılacak teknik cihazların sahip olacağı asgari koşullar ile diğer usul ve esaslar yönetmelikte gösterilir.”

Resmi Gazete#28674

Cezalar çok ağır görünebilir, fakat Avrupa Birliği’ne üye devletlerde durum aynıdır. Madde tüketmek ve motorlu vasıta sürmek ve yolcu taşımak, sürücüyü, yolcuları ve diğer trafikte bulunan bireyleri tehlikeye sürüklemek demektir.

1. Alkol, kenevir veya diğer maddelerden tükettiysen, trafiğe çıkmamaya özen göster : etkilerin bitmiş olmasını bekle.

2. Kendini yorgun veya hasta hissediyorsan, dinlen ve yola çıkmadan kendine biraz zaman tanı.

3. Alkol dereceni öğrenmek için piyasadan etilotest alabilirsin.

4. Güzergahını yola çıkmadan iyi hazırla.

5. Emniyet kemerini tak.

6. Araç ve sürücü belgelerinin güncel olduğundan emin ol (ehliyet, araç belgesi, sigorta) ve trafik kurallarına saygılı olmaya özen göster.

7. Aracı sürerken başka bir etkinlikle ilgilenme (telefon etmek, haritaya bakmak, sigara içmek,..) ve arkanı dönmemeye özen göster.

8. Yolcuysan eğer, sürücünün gereksiz riskler aldığını gözlemlersen, düşünceni savunmakta kararlı ol. Sürücüysen, yolcuların düşüncelerine saygını esirgeme.

fRee-aNkARA.org bu makaleyi, Creative Commons by-nc-nd lisans şartlarına uygun yayımlamaktadır. Lisans şartlarını takip ettiğin sürece, ticari amaç haricinde dilediğin boyut ve formatta kopyalayabilir ve çoğaltabilirsin.